อุทยานแห่งชาติเขาหลวง มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอท่าศาลา อำเภอฉวาง อำเภอเมือง อำเภอพิปูน อำเภอพรหมคีรีและอำเภอลานสะกา จังหวัดนครศรีธรรมราช สภาพป่าเป็นเทือกเขาสูงสลับซับซ้อน เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารหลายสาย มีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติที่สวยงามหลายแห่ง เช่น ถ้ำ น้ำตก ยอดเขา ทิวทัศน์ต่าง ๆ และสัตว์ป่านานาชนิด อุทยานแห่งชาติเขาหลวงมีเนื้อที่ประมาณ 567 ตารางกิโลเมตร หรือ 356,250 ไร่ ได้จัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2517
ลักษณะภูมิประเทศ
   พื้นที่อุทยานฯ ครอบคลุมเทือกเขานครศรีธรรมราชตอนกลาง ประกอบด้วยเทือกเขาสูงสลับซับซ้อนทอดยาวเหนือจรดใต้ มีที่ราบตามหุบเขาเล็กน้อย ดินบนภูเขาเป็นดินที่เกิดจากการผุสลายของหินแกรนิต มียอดเขาสูงสุดคือ ยอดเขาหลวง สูงจากระดับน้ำทะเล 1,835 เมตร เป็นต้นกำเนิดของต้นน้ำลำธารหลายสาย เช่น คลองกรุงชิง คลองเขาแก้ว คลองท่าแพและคลองละลาย เป็นต้น
ลักษณะภูมิอากาศ
   ด้วยเหตุที่อุทยานแห่งชาติแห่งนี้ตั้งอยู่บนคาบสมุทร จึงได้รับลมมรสุมที่พัดผ่านทะเลทั้งสองด้าน ทำให้ฝนตกเกือบตลอดปีและมีอากาศค่อนข้างเย็น ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยตลอดปี 3,500 - 4,000 มิลลิเมตร อุณหภูมิต่ำสุดประมาณ 15 - 17 องศาเซลเซียส ในช่วงเดือนธันวาคม และอุณหภูมิสูงสุดประมาณ 28 - 30 องศาเซลเซียส ในช่วงเดือนเมษายน
พันธุ์ไม้และสัตว์ป่า
   อุทยานแห่งชาติเขาหลวง มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาสูง ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมทั้งสองด้าน ทำให้มีสภาพชื้นและปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยสูง พืชพรรณไม้ส่วนใหญ่จึงเป็นสังคมพืชป่าดงดิบชื้น ซึ่งสามารถจำแนกออกได้เป็น 2 ประเภทด้วยกัน คือ
   ป่าดิบเขา (Hill Evergreen Forest) เป็นป่าที่ขึ้นอยู่เหนือระดับน้ำทะเลปานกลางตั้งแต่ 100 เมตรขึ้นไปจนถึงยอดเขาที่มีเมฆหมอกคลุม พันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่ เหมือด กำยาน แดงเขา ก่อเขา บุญนาคเงา จำปูนช้าง พืชคลุมดินส่วนใหญ่คล้ายป่าดิบเขาระดับต่ำแต่จะมีพืชหญ้าขึ้นมาก ได้แก่ บัวแฉกใบใหญ่ บัวแฉกใบมน
   ป่าดงดิบชื้น (Tropical Forest หรือ Tropical Evergreen Forest) ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของอุทยานแห่งชาติเกือบทั้งหมด พืชประจำถิ่นและไม้ที่มีค่าทางเศรษฐกิจส่วนใหญ่ได้แก่ ไม้ยาง ตะเคียนทอง ไข่เขียว ตะเคียนทราย สยาขาว กระบากดำ กระบากขาว พันจำ หลุมพอ เอียนเซียด อบเชย เทพธาโร จำปาป่า ก่อต่างๆ แดงคาน แดงเขา ยมป่า เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีกุหลาบพันปี กุหลาบป่าหรือกุหลาบเขาหลวง เต่าร้าง บิโกเนีย หรือ ก้ามกุ้งหลายชนิด มหาสดำ (เฟิร์นต้น Tree Fern) เป็นต้น
   พืชในวงศ์กล้วยไม้ที่เขาหลวงคาดว่าจะมีอยู่มากกว่า 300 ชนิด บางชนิดเป็นกล้วยไม้เฉพาะถิ่นที่พบเพียงแห่งเดียวในโลก เช่น สิงโตพัดเหลือง สิงโตอาจารย์เต็ม ขนตาสิงโต เอื้องสายเสริตสั้น เอื้องแดงหิน กล้วยปลอก เอื้องคีรีวง เป็นต้น
   ในส่วนของสัตว์ป่า พบว่าในอุทยานแห่งชาติเขาหลวงเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าไม่น้อยกว่า 327 ชนิด สัตว์ป่าที่พบเห็น เช่น สมเสร็จ เลียงผา ลิงกัง เม่นหางพวง เสือลายเมฆ เก้ง กวาง เสือดำ เสือโคร่ง หมีหมา ค่างดำ ค่างแว่นถิ่นใต้ สัตว์จำพวกนก เช่น นกอินทรีดำ ไก่ฟ้าหน้าเขียว ไก่ป่า นกเขาเปล้าธรรมดา นกหว้า นกเงือกหัวหงอก นกเงือกปากดำ นกกก นกชนหิน นกโพระดกหลากสี และนกกินปลี ฯลฯ
สถานที่ท่องเที่ยว
   น้ำตกกระโรม เป็นที่ตั้งของที่ทำการอุทยานแห่งชาติอยู่ในท้องที่ ตำบลเขาแก้ว อำเภอลานสกา เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงามอีกแห่งหนึ่ง น้ำตกกระโรมมีชั้นน้ำตกทั้งหมด 19 ชั้น เปิดบริการให้นักท่องเที่ยวชมความหลากหลายของธรรมชาติ เพื่อการพักผ่อนหย่อนใจและรื่นรมย์เพียง 7 ชั้น ชั้นที่ 7 เป็นชั้นที่สวยงามที่สุด เรียกว่า “หนานดาดฟ้า” และเห็นสายน้ำไหลพรั่งพรูลงจากหน้าผาสูงและลาดชัน 45 องศา ลดหลั่นลงมาตามโขดหินกว้างจนถึงแอ่งน้ำใหญ่เบื้องล่างที่สามารถลงเล่นน้ำได้ ตามปกติสายน้ำจะไหลแยกเป็น 2 สาย พอถึงช่วงหน้าฝนสายน้ำจะไหลหลากแผ่เต็มหน้าผา น่าชมมาก
   น้ำตกพรหมโลก อยู่ในท้องที่ตำบลพรหมโลกอำเภอพรหมคีรีสามารถเดินทางไปตามทางหลวงหมายเลข4016ประมาณ 18 กิโลเมตร แล้วแยกซ้ายไปตามทางหลวงหมายเลข 4132 อีกประมาณ 4 กิโลเมตรน้ำตกพรหมโลกเป็นน้ำตกที่สวยงาม มีชั้นน้ำตกประมาณ 50 ชั้น เปิดบริการให้นักท่องเที่ยวได้เที่ยวชม 4 ชั้น
  น้ำตกอ้ายเขียว หรือน้ำตกในเขียว ตั้งอยู่เส้นทางเดียวกับทางไปน้ำตกพรหมโลก เป็นน้ำตกที่มีธรรมชาติงดงาม มีชั้นน้ำตกไหลลดหลั่นกันประมาณ 100 ชั้น ทางอุทยานแห่งชาติอนุญาตให้นักท่องเที่ยวไปเที่ยวชม 9 ชั้น
   น้ำตกกรุงชิง อยู่ในท้องที่ ตำบลกรุงชิง กิ่งอำเภอนบพิตำ ห่างจากตัวเมืองนครศรีธรรมราชประมาณ 75 กิโลเมตร มีแหล่งธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพที่สวยงาม มีเส้นทางเดินป่า ศึกษาธรรมชาติ เข้าค่าย การศึกษาพันธุ์ไม้ ชมนกและการเที่ยวชมน้ำตกโดยเฉพาะน้ำตกกรุงชิงชั้น “หนานฝนแสนห่า” หรือหนานฝนเสน่หาที่ปรากฏในธนบัตรใบละ 1,000 บาท นอกจากนี้ยังมีร่องรอยประวัติการต่อสู้ด้านการปกครองของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย เช่น ถ้ำหลบภัย ถ้ำเก็บเสบียง หลุมขวาก สนามบาสเกตบอล เป็นต้น
   น้ำตกท่าแพ อยู่ห่างจากน้ำตกกระโรมไปประมาณ 6 กิโลเมตร ในเส้นทางเดียวกันน้ำตกท่าแพมีสวยงามไม่แพ้ที่อื่น ๆ มีชั้นน้ำตกประมาณ 10 ชั้น ทางอุทยานฯ เปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าไปเที่ยวชมพักผ่อนหย่อนใจ 3 ชั้น
   น้ำตกสวนอาย เป็นน้ำตกที่มีความงามแต่ไม่ใหญ่นักตั้งอยู่ในเขตอำเภอฉวางห่างจากตัวเมืองนครศรีธรรมราชประมาณ 60 กิโลเมตรไปทางเส้นทางน้ำตกกะโรม น้ำตกสวนอาย มีชั้นน้ำตก 5 ชั้น
   ถ้ำแก้วสุรกานต์ อยู่ในท้องที่ตำบลเขาแก้วก่อนถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 3 กิโลเมตร เป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อยสวยงามมาก บนผนังถ้ำเป็นรูปปั้นลักษณะต่าง ๆ และมีน้ำหยดตามเพดานถ้ำ ความลึกของถ้ำแก้วสุรกานต์แห่งนี้ ประมาณ 700 เมตร
   จุดชมวิวยอดเขาหลวง เป็นยอดเขาที่สูงที่สุดของภาคใต้คือสูงประมาณ 1,835 เมตร อยู่ในท้องที่บ้านคีรีวง ตำบลกำโลน อำเภอลานสกา ห่างจากตัวเมืองนครศรีธรรมราช (ไปเส้นทางเดียวกับน้ำตกกระโรมแต่ถึงก่อน) ประมาณ 20 กิโลเมตร มีแยกขวามือเข้าหมู่บ้านคีรีวงระยะทางประมาณ 9 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินขึ้นถึงยอดเขาไปกลับ 3 วัน กับ 2 คืน เหมาะสำหรับเฉพาะผู้สนใจศึกษาสภาพป่าดึกดำบรรพ์และศึกษาวิจัยพันธุ์ไม้ ยอดเขาหลวงมีความหลากหลายทางชีวภาพค่อนข้างสูงและจัดเป็นบริเวณที่เปราะบาง โดยสภาพทางชีวภาพและกายภาพแล้ว “ยอดเขาหลวงไม่เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวทั่วไป”
สิ่งอำนวยความสะดวก อุทยานแห่งชาติเขาหลวงมีบ้านพักและสถานที่กางเต้นท์ไว้บริการนักท่องเที่ยว
การเดินทาง
   รถยนต์ จากตัวเมืองนครศรีธรรมราชห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 800 กิโลเมตร สามารถเดินทางได้ทั้งทางเครื่องบิน รถไฟ และรถยนต์ ส่วนการเดินทางไปอุทยานแห่งชาติเขาหลวงนั้นเริ่มจากตัวเมืองนครศรีธรรมราช ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 4015 ไปทางอำเภอลานสกา ประมาณ 20 กิโลเมตร จะมีป้ายขนาดใหญ่ “อุทยานแห่งชาติเขาหลวง” ทางขวามือ เดินทางต่อไปอีกประมาณ 1 กิโลเมตรเศษก็จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ (น้ำตกกะโรม)
   สำหรับนักท่องเที่ยวที่จะเดินทางไปยังหน่วยพิทักษ์อุทยานฯน้ำตกกรุงชิงใช้ทางหลวงหมายเลข 4016 ผ่านทางเข้าน้ำตกพรหมโลก น้ำตกอ้ายเขียว น้ำตกยอดเหลือง ถึงทางแยกนาเหลงเลี้ยวซ้าย ถึงบ้านห้วยพาน เลี้ยวซ้ายเข้าเส้นทางหลวง 4188 รวมระยะทางประมาณ 62 กิโลเมตร มีถนนแยกเข้าสู่หน่วยพิทักษ์อุทยานฯ น้ำตกกรุงชิง อีกประมาณ 8 กิโลเมตร ตั้งอยู่ทางด้านซ้ายมือ
สถานที่ติดต่อ
   อุทยานแห่งชาติเขาหลวง ตำบลเขาแก้ว อ.ลานสกา จ.นครศรีธรรมราช 80230 โทรศัพท์ : (075) 309904-7