• วัดพระธาตุแช่แห้ง
• ความเป็นมา ตามพงศาวดารเมืองน่านเล่าว่า พระมหาธาตุเจ้าแห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อปีพุทธศักราช 1896 ในสมัยพญาการเมือง เจ้าผู้ครองเมืองวรนคร (อ.ปัว ในปัจจุบัน) ได้เสด็จไปร่วมพระราชกุศลกับพระมหาธรรมราชาลิไท ในการสร้างวัดหลวงอภัยขึ้นที่เมืองสุโขทัย เมื่อทรงสร้างเสร็จ พระเจ้ากรุงสุโขทัยได้ถวายพระมหาชินธาตุเจ้า 7 พระองค์ ลักษณะเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด มีวรรณสุกใสดั่งแก้ว 2 พระองค์ มีวรรณดั่งมุก 3 พระองค์ และมีลักษณะเท่าเมล็ดงาวรรณดั่งทองคำ 2 พระองค์ พระพิมพ์เงิน พิมพ์คำ (ทองคำ) อีกอย่างละ 20 องค์ ให้แก่พญาการเมือง พญาท้าวมีความปิติเป็นอย่างมาก จึงได้อัญเชิญพระมหาชินธาตุเจ้า พระพิมพ์เงิน พิมพ์คำ มายังดอยภูเพียงแช่แห้งประจุลงในเต้าปูนทองสำริด แล้วพอกด้วยสะตาย (ปูนขาวผสมยางไม้) กลเหมือนก้อนศิลา ขุดหลุมลึก 1 วา แล้วอาราธนาพระมหาชินธาตุเจ้าประดิษฐานในหลุมนั้น ก่อเจดีย์สูง 1 วา ทับไว้อีกชั้นหนึ่ง
• การต่อมาหลังจากพญาการเมืองเสวยราชสมบัติที่เมืองวรนครได้อีก 6 ปี จึงได้ย้ายเมืองจาก วรนคร มาสร้างเมืองใหม่ขึ้นที่ดอยภูเพียงแช่แห้ง และได้ปกครองอยู่ตราบสิ้นรัชสมัยของพระองค์ พญาผากองโอรสของพญาการเมือง ทรงขึ้นครองราชย์แทนและได้ย้ายเมืองจากดอยภูเพียงแช่แห้ง ข้ามฝั่งแม่น้ำมาตั้งเมืองใหม่ขึ้นจวบจนถึงปัจจุบันนี้
• อีกตำนานหนึ่งกล่าวว่า เมื่อครั้งสมัยพุทธกาล สมเด็จพระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธ์ปรินิพพาน พระอรหันต์เจ้าทั้งหลายได้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุข้อพระหัตถ์ซ้ายและเศษสรีรังคารธาตุ มาประดิษฐานไว้บนดอยภูเพียง เพื่อให้มนุษย์และเทวดาได้สักการบูชาตราบเท่า 5,000 พระวัสสา นอกจากนี้พระธาตุแช่แห้งมีความสำคัญอีกประการหนึ่ง คือ เป็นพระธาตุประจำปีนักษัตรปีเถาะหรือปีกระต่าย ซึ่งผู้คนที่เกิดปีเถาะหรือผู้ที่นับถือจะมานมัสการพระธาตุแช่แห้งเพื่อความเป็นสิริมงคล

• สิ่งที่น่าสนใจเป็นพิเศษ
• พระธาตุแช่แห้ง องค์พระธาตุส่องประกายสีทองสุกปลั่ง สามารถมองเห็นได้แต่ไกล เนื่องจากสูงถึง 2 เส้น ทรงระฆัง สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลมาจากเจดีย์พระธาตุหริภุญไชย
• วิหาร มีองค์พระประธานที่เก่าแก่และมีศิลปะแบบล้านนา

• งานเทศกาลประเพณีที่สำคัญ
• งานประเพณี “หกเป็งไหว้สาพระมหาธาตุแช่แห้ง” จัดขึ้นในวันขึ้น 9 – 15 ค่ำ เดือน 6 เหนือ ตรงกับเดือน 4 ภาคกลาง มีการถวายครัวตาน ปฏิบัติธรรมสวดเจริญพระพุทธมนต์ และจุดบ้องไฟดอก บ้องไฟขึ้นถวายเป็นพระพุทธบูชา

• อานิสงส์การบูชา จะเกิดบารมีได้รับการอุดหนุนค้ำชู การมีชื่อเสียง ลาภยศ สรรเสริญ ความมั่นคง
• พระครูวิสิฐนันทวุฒิ เจ้าคณะอำเภอภูเพียง (เจ้าอาวาสวัดพระธาตุแช่แห้ง พระอารามหลวง)
• คำไหว้องค์พระธาตุแช่แห้ง ตั้งนะโม 3 จบ "ยา ธาตุภูตา อะตุลานุภาวา จิรัง ปะติฏฐิตา นันทะถัปปะปุเร เทเวนะ คุตตา วะระพุทธะ ธาตุง จิรัง วันทามิ หันตัง ชินะธาตุโย โสตะถาคะตัง อะหัง วันทามิ สัพพะทา อะหัง วันทามิ ทูระโต ฯ"
• พระธาตุแช่แห้ง รุ่นนครน่าน บุคคลทั่วไปเชื่อกันว่าเป็นพระที่ปกครองรักษาอันตรายต่างๆให้อยู่เย็นเป็นสุข
• วัดพระธาตุแช่งแห้ง พระอารามหลวง โทร. 0 5475 1846

• วัดภูมินทร์
• ที่ตั้ง ตั้งอยู่ที่ ถนนสุริยพงษ์ อำเภอเมือง จังหวัดน่าน ตรงข้ามศูนย์บริการนักท่องเที่ยว เทศบาลเมืองน่านและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จังหวัดน่าน
• ความเป็นมา เป็นวัดหลวงตั้งอยู่ในเขตพระนครดังปรากฏชื่อตำบลในเวียงปัจจุบัน ตามพงศาวดารเมืองน่าน พระเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์เจ้าผู้ครองนครน่านได้สร้างวัดภูมินทร์ขึ้นหลังจากที่ครองนครน่านได้ ๖ ปี เมื่อพ.ศ.๒๑๓๙ มีปรากฏในคัมภีร์เมืองเหนือว่าเดิมชื่อ “วัดพรหมมินทร์” แต่ตอนหลังชื่อวัดได้เพี้ยนไปจากเดิมเป็นวัดภูมินทร์ สามร้อยปีต่อมาวัดภูมินทร์ได้รับการบูรณะครั้งใหญ่สมัยเจ้าอนันตวรฤทธิเดช เมื่อ พ.ศ.๒๔๑๐ (ปลายสมัยรัชกาลที่ ๔) ใช้เวลาซ่อมนานถึง ๗ ปีจิตรกรรมฝาผนังในวิหารหลวงก็เขียนขึ้นในช่วงนี้ ลักษณะอุโบสถ เป็นอาคารจัตุรมุข มีประตูทั้ง ๔ ทิศมีพญานาค ๒ ตัว โผล่ส่วนหัวออกมาจากฝาผนังอุโบสถเลื้อยเป็นราวบันไดแบบสะดุ้งชูหัวอย่างสง่า ด้านทิศเหนือ ลำตัวลอดอุโบสถ ส่วนหางโผล่ออกจากฝาผนัง ทิศใต้เลื้อยเป็นราวบันไดลงขนาดหางไว้ทางทิศใต้ ตรงกลางในอุโบสถมีพระประธานปูนปั้นแบบสุโขทัย ๔ องค์ มีชื่อเรียกว่า “พระพุทธมหาพรหมอุดมศักยมุนี” เป็นปริศนาธรรมคือ พรหมวิหารสี่ ได้แก่ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา

• สิ่งที่น่าสนใจเป็นพิเศษ
• วิหาร จุดเด่นของวัดนี้คือเป็นวัดที่สร้างทรงจัตุรมุขหนึ่งเดียวในประเทศไทยที่ดูคล้ายตั้งอยู่บนหลัง พญานาค ๒ ตัว อาคารนี้เป็นทั้งพระอุโบสถ พระวิหารและพระเจดีย์ประธาน โดยใช้อาคารในแนวตะวันออก-ตะวันตกเป็นพระวิหาร และอาหารแนวเหนือ-ใต้ เป็นพระอุโบสถมีประตูเข้าได้ทั้ง ๔ ทิศรัฐบาลไทยเคยพิมพ์รูปวัดภูมินทร์ในธนบัตรใบละ ๑ บาทในช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ และเมืองโบราณ จังหวัดสมุทรปราการ สร้างพระวิหารหลังนี้จำลองไว้ด้วย
• บานประตู เป็นไม้สักขนาดใหญ่ได้แกะสลักไว้สวยสดงดงามเป็นอย่างยิ่ง
• พระประธาน แบบสุโขทัยทั้ง ๔ องค์ มีชื่อเรียกว่า “พระพุทธมหาพรหมอุดมศักยมุนี” เป็นปริศนาธรรมคือ พรหมวิหารสี่ ได้แก่ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา พระพุทธรูป ๔ องค์ หันพระปฤษฎางค์ (หลัง) ชนกัน หันพระพักต์ออกไปทั้ง ๔ ทิศ
• ภาพจิตรกรรมฝาผนัง ที่สวยงามและคงสภาพเดิมมากที่สุด ภาพจิตรกรรมหรือ “ฮูบแต้ม” ในวัดภูมินทร์เป็นชาดกในพุธศาสนาแต่ถ้าพิจารณารายละเอียดของวิถีชีวิตของคนเมืองในสมัยนั้นมีภาพที่น่าสนใจอยู่หลายภาพเช่น ภาพธรรมเนียมการอยู่ข่วง ของชาวไทลื้อ ภาพปูม่าน ย่าม่าน ภาพนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นภาพที่สวยงามเยี่ยมของวัดภูมินทร์ มีการใช้สีแดง ฟ้าดำ น้ำตาลเข้มเป็นปื้นใหญ่ๆ คล้ายภาพสมัยใหม่ ชีวิตความเป็นอยู่ของคนเมืองน่าน

• งานเทศกาล ประเพณีที่สำคัญของวัด
• งานเทศกาลดำหัวปีใหม่ จะกำหนดจัดขึ้นในช่วงเดือน เมษายน ๒๕๕๔ ของทุกปี

• อานิสงส์การบูชา จะเกิดบารมีด้านความเมตตา พลอยยินดี
• พระราชคุณาภรณ์ รองเจ้าคณะจังหวัดน่าน (เจ้าอาวาสวัดภูมินทร์)
• คำไหว้พระพุทธปฏิมากร ตั้งนะโม ๓ จบ "ข้าพเจ้าของถึงซึ่งพระพุทธ พระธรรม และพระอริยสงฆ์เป็นที่พึ่ง ข้าพเจ้าขอกราบนอบน้อม บูชาพระคุณขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผผู้ทรงเสียสละสั่งสมบารมีบันชาติมิถ้วนตรัสรู้พระอนุตตรสัมมาโพธิญาณ ประกาศนำเวไนยสัตว์ออกจากสังสารวัฏ พร้อมกราบพระธรรม และพระอริยสงฆ์ ขอตั้งสัจจะอธิษฐาน ด้วยอานิสงส์ผลแห่งผลนี้จงเป็นให้ได้ถึงซึ่งพระนิพพาน"
• พระมหาพรหมอุดมสักยมุณี รุ่น ๑ บุคคลทั่วไปเชื่อกันว่าเป็นพระที่ให้คนเกิดความเมตตาพลอยยินดีรู้จักอดทนและรุ้จักปล่อยวางกับชีวิต
• วัดภูมินทร์ โทร. 0 5471 0935