ข้อมูลทั่วไป
• พื้นที่อุทยานแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไทยประจันเป็นส่วนหนึ่งของป่าสงวนแห่งชาติป่าฝั่งซ้ายแม่น้ำภาชี อยู่ในเขตการปกครองของตำบลยางหัก อำเภอปากท่อ ตำบลตะนาวศรี ตำบลท่าเคย อำเภอสวนผึ้ง และตำบลบ้านคา ตำบลบ้านบึง กิ่งอำเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี พื้นที่แห่งนี้เป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญในอดีตเคยอยู่ภายใต้อิทธิพลของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย มีการต่อสู้ระหว่างเจ้าหน้าที่ของรัฐกับผู้ก่อการร้าย คอมมิวนิสต์อย่างรุนแรงเกิดความเสียหายทั้งชีวิตและทรัพย์สินอย่างมากมาย ต่อมารัฐสามารถควบคุมพื้นที่ได้จนเกิดความสงบสุขในพื้นที่แห่งนี้ แล้วได้ดำเนินการวางแผนที่จะเร่งรัดพัฒนาฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่าในส่วนที่ถูกทำลาย ให้สอดคล้องกับพระราชปณิธานของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และส่งเสริมพัฒนาอาชีพแก่ราษฎรในพื้นที่ให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ในการนี้ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โดยกองศิลปาชีพ ร่วมกับกองทัพบก กรมป่าไม้ กรมชลประทาน กรมพัฒนาที่ดิน จังหวัดราชบุรี และหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง จึงได้ดำเนินการอนุรักษ์เพื่อจัดทำเป็น “อุทยานเฉลิมพระเกียรติไทยประจัน” ณ บริเวณบ้านไทยประจัน ตำบลยางหัก อำเภอปากท่อ โดยจัดให้เป็นสวนพฤกษศาสตร์ ตลอดจนจัดให้มีการส่งเสริมงานศิลปาชีพให้แก่ราษฎรในพื้นที่ ตั้งแต่มีนาคม 2534 เป็นต้นมา
• กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช พิจารณาแล้วเห็นว่า พื้นที่โครงการอุทยานเฉลิมพระเกียรติไทยประจันในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าฝั่งซ้ายแม่น้ำภาชี เนื้อที่ 240,246 ไร่ ยังคงมีสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์และมีแหล่งท่องเที่ยวสวยงามหลายแห่งเห็นสมควรเร่งประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ จึงให้สำนักบริหารจัดการในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ 5 ดำเนินการสำรวจความเหมาะสมของพื้นที่ที่จะจัดตั้งเป็นเขตอุทยานแห่งชาติ และให้ดำเนินการสำรวจพื้นที่เบื้องต้นบริเวณบ่อพุน้ำร้อน เพื่อดำเนินการจัดตั้งเป็นวนอุทยาน
• สำนักบริหารจัดการในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ 5 ได้พิจารณาแล้ว เพื่อให้การปฏิบัติงานเป็นไปตามสั่งการของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ดังกล่าว ประกอบกับพื้นที่บ่อพุน้ำร้อนอยู่ในโครงการอุทยานเฉลิมพระเกียรติไทยประจัน จึงให้หัวหน้าโครงการฯ ไปดำเนินการสำรวจความเหมาะสมของพื้นที่โครงการอุทยานเฉลิมพระเกียรติไทยประจัน และบริเวณใกล้เคียงเพื่อจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติต่อไป
ลักษณะภูมิประเทศ
• เป็นเทือกเขาสูงสลับซับซ้อนวางตัวในแนวเหนือใต้อยู่ทางด้านตะวันตกของจังหวัดราชบุรี จนไปจดประเทศสภาพพม่า ครอบคลุมพื้นที่ 349.59 ตารางกิโลเมตร ในท้องที่อำเภอปากท่อ อำเภอสวนผึ้ง และกิ่งอำเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี ยอดเขาสูงสุดชื่อ เขายืดหรือเขาพระรอบ มีความสูงประมาณ 834 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ลักษณะธรณีของพื้นที่เป็นหินตะกอน ประกอบด้วยหินกรวดมน หินชั้น หินปูน หินดินดาน และหินทราย สภาพดินมีความอุดมสมบูรณ์สูง ปกคลุมไปด้วยอินทรีย์วัตถุ ดินเป็นดินร่วนปนทราย มีการดูดซึมน้ำได้อย่างดี เทือกเขาป่าแม่ประจันเป็นแหล่งต้นน้ำของลำห้วยหลายสาย ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของห้วยพุไทร ห้วยท่าเคย ห้วยพุน้ำร้อน ลุ่มน้ำแม่ประจัน ไหลลงแม่น้ำเพชรบุรีและลุ่มแม่น้ำภาชี ซึ่งไหลลงสู่แม่น้ำกลอง
ลักษณะภูมิอากาศ
• สภาพอากาศค่อนข้างหนาวเย็นตลอดปี โดยได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมจากตะวันตกเฉียงใต้ในช่วงฤดูฝน และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือในช่วงฤดูหนาว แบ่งออกเป็น 3 ฤดู คือ ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่ปลายเดือนมีนาคม ถึง เดือนมิถุนายน ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนกรกฎาคม ถึง เดือนตุลาคมและฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน ถึง เดือนกุมภาพันธ์
พืชพรรณและสัตว์ป่า
• ลักษณะทั่วไปของสังคมพืชในอุทยานแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไทยประจันประกอบด้วย ป่าเบญจพรรณ ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ทางด้านทิศตะวันตกของพื้นที่อุทยานแห่งชาติ ชนิดพันธุ์ไม้มีสำคัญของ ได้แก่ ประดู่ แดง ตะแบก เสลา ส้าน มะค่าโมง ตะค้อ ตะคร้ำ สมอพิเภก เลี่ยน กะบก มะกอก ฯลฯ พืชพื้นล่าง ได้แก่ ไผ่ไร่ ไผ่ซาง ไผ่บง และไผ่ข้าวหลาม เป็นต้น ป่าดิบแล้ง ครอบคลุมพื้นที่ทางด้านตะวันตกและทางด้านเหนือ ชนิดพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่ ยางขาว ยางแดง ตะเคียน ยมหอม จำปาป่า รัก จำปีป่า กระบาก มะม่วงป่า ตะแบก มะหาด มะไฟป่า สะเดาป่า ฯลฯ พืชพื้นล่าง ได้แก่ ไผ่บง ไผ่เฮียะ ต๋าว หวาย ปาล์ม เฟิน เป็นต้น
• บริเวณพื้นที่อุทยานแห่งชาตินี้ยังคงสภาพที่อุดมสมบูรณ์อยู่มาก และเนื่องจากป่าเป็นผืนเดียวกันกับอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่น้ำภาชี และประเทศสหภาพพม่า จึงมีการย้ายถิ่นฐานของสัตว์ป่าไปมาอยู่เป็นประจำ ที่พบเห็นได้แก่ กวางป่า กระทิง เก้ง กระจง หมี หมูป่า ลิง ค่าง ชะนี อีเห็น ชะมด เสือไฟ หมูหริ่ง บ่าง หมาไน เม่น ลิ่น พังพอน ค้างคาว กระต่ายป่า กระรอก กระแต และหนูป่า นกที่พบเห็น ได้แก่ นกเงือกสีน้ำตาล นกกาฮัง นกแก๊ก นกเงือกกรามช้างปากเรียบ นกเงือกดำ เหยี่ยว นกเค้า นกปรอด นกกระปูด นกกางเขนน้ำ นกขมิ้น นกกระทาดง นกขุนทอง นกแซงแซว นกตะขาบ นกหัวขวาน นกเขียวก้านตอง นกแซวสวรรค์ ไก่ป่า นกยางเขียว และนกบั้งรอกใหญ่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกที่พบเห็นได้แก่ เขียดหิน กบภูเขา คางคก ปาด และอึ่งอ่าง สัตว์เลื้อยคลานที่พบเห็น ได้แก่ ตะพาบ เต่า งู ตะกวด ตุ๊กแก กิ้งก่า จิ้งเหลน และแย้ ปลาที่พบเห็น ได้แก่ ปลาค้อ ปลาตะเพียนทราย ปลาหมอช้างเหยียบ ปลาซิวหางแดง ปลาก้าง ปลาไส้ต้นตาแดง ปลาแป้นแก้ว ปลาซิวใบไผ่ ปลาพลวง ปลาตะเพียนน้ำตก ปลาซิวควายแถบดำ ปลาหนามหลัง และปลาอีด เป็นต้น
แหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ
• น้ำตกไทยประจัน เป็นน้ำตกขนาดกลาง มีน้ำไหลตลอดปี มีความสูงประมาณ 11 ชั้น มีความสวยงามของน้ำตกและโขดหินมาก การเดินทางชมน้ำตกจะต้องเดินเท้าจากจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติ ผ่านลำห้วยในบริเวณที่เรียกว่า “โตรกทิวไผ่” ระยะทางประมาณ 1,300 เมตร มีโตรกธารและโขดหินที่มีลักษณะแปลกและสวยงาม ปริมาณน้ำจะมากในฤดูฝนบริเวณลำห้วยและแอ่งอาบน้ำเหมาะแก่การพักผ่อนเล่นน้ำและชมธรรมชาติตามบริเวณนี้ เดินเท้าต่อไปประมาณ 900 เมตร ก็จะถึงลำห้วยในบริเวณที่เรียกว่า “โตรกลานหิน” เป็นจุดที่สวยงามมาก มีโขดหินทั้งเล็กและใหญ่ อีกทั้งมีพื้นที่ราบเหมาะต่อการกางเต็นท์พักแรม เดินเท้าต่อมาประมาณ 600 เมตร ถึงลำห้วยในบริเวณ “โตรกแซวสวรรค์” และอีกระยะทาง 400 เมตร ถึงลำห้วยในบริเวณ “โตรกบังไพร” ระยะทางประมาณ 950 เมตร ก็ถึงลำห้วย “โตรกลีลา” เป็นจุดที่สวยงาม มีสถานที่กางเต็นท์และจุดชมทิวทัศน์ จาก “โตรกลีลา” เดินเท้าไปประมาณ 25 กิโลเมตร ก็จะถึงน้ำตกไทยประจันชั้นที่ 1 การเดินทางสะดวก ส่วนน้ำตกที่สูงที่สุด คือ ชั้นที่ 9 และชั้นที่ 11 การเดินทางไม่สะดวกมีความลาดชันมาก น้ำตกมีลักษณะเป็นสายน้ำยาวและสูงมาก มีความสวยงามของน้ำตก เกาะแก่ง แอ่งอาบน้ำ และหน้าผาข้างทางเดิน บริเวณผืนป่ายังคงสภาพอุดมสมบูรณ์ทรัพยากรป่าไม้ ตามลำห้วยมีพืชตระกูลมอสเกาะตามโขดหินเป็นจำนวนมาก
• น้ำพุร้อนโป่งกระทิง ตั้งอยู่บ้านพุน้ำร้อน หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านบึง กิ่งอำเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี เดินทางจากจังหวัดราชบุรีมาตามถนนเพชรเกษมเลี้ยวขวา แยกปากท่อ ตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3206 ถึงบ้านพุน้ำร้อนระยะทางประมาณ 80 กิโลเมตร หรือเดินทางจากจังหวัดราชบุรีมาทางจอมบึงใช้ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3087 ถึงบ้านพุน้ำร้อนระยะทางประมาณ 85 กิโลเมตร หรือเดินทางจากจังหวัดราชบุรี มาทางชัฏป่าหวายใช้ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3208 ถึงพุน้ำร้อน ระยะทางประมาณ 83 กิโลเมตร
• จุดชมทิวทัศน์เหนืออ่างเก็บน้ำ ในบริเวณอุทยานแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไทยประจันมีอ่างเก็บน้ำอยู่หลายแห่ง ได้แก่ อ่างเก็บน้ำบ้านไทยประจัน อ่างเก็บน้ำบ้านตากแดด อ่างเก็บน้ำบ้านวังปลาช่อน อ่างเก็บน้ำบ้านห้วยศาลา และอ่างเก็บน้ำท่าเคย ซึ่งมีทัศนียภาพที่สวยงาม เหมาะสำหรับเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจ และประกอบกิจกรรมทางน้ำ
บ้านพักและสิ่งอำนวยสะดวก
• อุทยานแห่งชาติ ยังไม่ที่พัก-บริการไว้บริการนักท่องเที่ยว มีแต่สถานที่กางเต็นท์ให้บริการนักท่องเที่ยว เนื่องจากเป็นอุทยานแห่งชาติจัดตั้งใหม่ หากสนใจที่จะเดินทางไปท่องเที่ยวที่อุทยานแห่งชาติ ท่านต้องจัดเตรียมเต็นท์และอาหารไปเอง รายละเอียดเกี่ยวกับสถานที่กางเต็นท์ขอให้ติดต่อสอบถามกับอุทยานแห่งชาติโดยตรง
ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว
• มีศูนย์บริการนักท่องเที่ยว ให้บริการข้อมูลเกี่ยวกับอุทยานแห่งชาติ นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาขอรับบริการข้อมูลได้ทุกวัน ไม่เว้นวันหยุดราชการ ระหว่างเวลา 8.00 - 16.30 น.
การเดินทาง
• รถยนต์ จากกรุงเทพมหานครฯ เดินทางไปจังหวัดราชบุรีได้โดยทางรถยนต์ตามถนนเพชรเกษม หรือทางถนนธนบุรี-ปากท่อ และทางรถไฟจากสถานีหัวลำโพงถึงสถานีรถไฟราชบุรี ระยะทางประมาณ 100 กิโลเมตร จากจังหวัดราชบุรีเดินทางโดยรถยนต์ไปตามถนนเพชรเกษม ระยะทางประมาณ 20 กิโลเมตร เลี้ยวขวาไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3206 ระยะทางประมาณ 45 กิโลเมตร เลี้ยวซ้ายเข้าบ้านไทยประจัน ระยะทาง 5 กิโลเมตร จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไทยประจัน
สถานที่ติดต่อ
• อุทยานแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไทยประจัน 110 หมู่ 5 บ้านไทยประจัน ต.ยางหัก อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี 70140 โทรศัพท์ 0 7165 3278 อีเมล Thaiprachan_np@dnp.go.th